تخریب بخشی از میراث اصفهان با افتتاح یک پروژه شهری
مدیریت شهری اصفهان درحالی پروژه میدان امام علی (ع) را افتتاح کرد که کارشناسان معتقدند نه تنها این میدان هویت میدان عتیق را زنده نمی کند بلکه موجب تخریب بخشی از میراث اصفهان و بافت تاریخی آن نیز شده است با این حال استاندار اصفهان از ساخت بنای جدیدی در دوران معاصر خبر داد.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) روز سی ام مرداد ماه، فاز دوم پروژه احیای میدان امام علی (ع) با حضور علی لاریجانی رئیس مجلس، اعضای کمیسیون شهری مجلس و شهرداران برخی کلان‌شهرهای کشور افتتاح شد. طرح احیای میدان امام علی(ع) در سه فاز تعریف شده که فاز نخست این طرح در سال ۸۹ به بهره‌برداری رسید و اکنون با گذشت کمتر از سه سال، فاز دوم آن به بهره‌برداری رسید. فاز دوم این طرح، اجرا و احیای میدان اصلی را در بر می‌گیرد که به نام مبارک امام علی(ع) مزین شده است. منتها هنوز این فاز نیز به صورت کامل تکمیل نشده است بنابراین آنچه که در روز سی ام مرداد افتتاح شد، تنها نمایی از میدان بود.
رئیس مجلس شورای اسلامی در این مراسم گفت: در گذشته، این منطقه یکی از مناطق تأسف‌آور برای شهری بود که باید نگین تمدن ایرانی و اسلامی باشد؛ این منطقه که به میدان کهنه معروف بود، نسبتی با سایر آثار تاریخی اصفهان نداشت و خروج آن از این شرایط تاسف‌آور، کاری بسیار سخت، ارزشمند و بزرگ بود. میدان کهنه ای که رئیس مجلس از آن نام می برد، در میان فرهنگ دوستان و کارشناسان میراث فرهنگی به عنوان میدان عتیق و در میان مردم محلی، کهنه و یا کهن شهرت دارد منتها در فهرست میراث ملی، پرونده میراث جهانی میدان نقش جهان و مسجد جامع اصفهان نیز از این میدان با نام میدان عتیق یاد شده است. اما از آنجا که مشکلات حقوقی ما بین سازمان میراث فرهنگی و مدیریت شهری وجود داشت، میدان عتیق در اواسط پروژه به میدان امام علی(ع) تغییر نام داد.
همچنین در زمان اجرای این پروژه مغازه داران و مردم بسیاری از این اقدام ناراضی بودند چرا که املاک یا به صورت کامل تملک نشده بود و یا پولی که بابت تملک پرداخت شده بود، مالکان را راضی نمی کرد به همین دلیل نماز عید فطر نیز در این مکان برگزار نشده بود چون عده ای معتقد بودند این مکان غصبی است.
با این حال، آیت‌الله سید یوسف طباطبایی‌نژاد نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اصفهان در مراسم افتتاح این پروژه گفت: شهرداری تمام توان خود را برای راضی نگاه داشتن مردم منطقه انجام داد. هیچکس حق ناراضی بودن از اجرای چنین میدانی را ندارد.
سقاییا‌ن‌نژاد شهردار اصفهان هم در این مراسم قول احداث موزه سلجوقیه و آل‌بویه را در این محدوده داده و با تاکید بر اینکه با احیای میدان امام علی(ع) ۵۳ اثر تاریخی در این محدوده و ۱۱ درصد از بافت فرسوده شهر احیا می‌شود، بیان کرده است: احیای میدان تاریخی امام علی(ع) نه تنها باعث ثبت جهانی مسجد جامع شد بلکه بزرگترین بازار سرپوشیده کشور را بعد از ۴۰ سال به هم متصل کرد؛ از سوی دیگر، میدان امام علی(ع) در بزرگترین محور تاریخی اصفهان، تمدن و هویت کشور را زنده می‌کند و باعث جذب توریست می‌شود.
اما نظر علیرضا ذاکراصفهانی استاندار اصفهان درباره ساخت بنای جدید میراثی نیز جالب توجه بود، چرا که او گفت: در صورتی که دولت و مجلس شرایط مساعد را فراهم کنند، ساخت بنای جدیدی در دوران معاصر اصفهان آغاز می‌شود که یادگار نظام جمهوری اسلامی ایران باشد و به عنوان هماوردی برای میدان نقش‌جهان در دوره صفویه و میدان امام علی(ع) در دوره سلجوقیان شناخته شود.
با این حال، پروژه میدان امام علی درحالی افتتاح می شود که شاهین سپنتا، از فعالان میراث فرهنگی در استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار مهر از میدان عتیق جدید در خوشبینانه ترین حالت به عنوان کاریکاتوری از میدان نقش جهان یاد کرد و گفت: این پروژه نشانی از فرهنگ و تاریخی ندارد شاید این موارد در فاز سوم دیده شود. حجره های نیمه کاره، و تکمیل نشدن پروژه ساختمانی دور میدان مستطیل شکل عتیق باعث می شود تا این افتتاح شکلی هم قابل انجام نباشد چه برسد به محتوایی.
وی گفت: بافت تاریخی اصفهان در این پروژه دست خوش تغییرات زیادی شد به عنوان مثال حمام کرسی و سقاخانه صفوی در این پروژه تخریب شدند.
سپنتا معتقد است که این پروژه درست اجرا نشده است ولی با ماهیت آن کسی مشکلی ندارد.
حتی یکی دیگر از کارشناسان میراث فرهنگی گفته است: احیای میدان عتیق حدود ۴۰ سال پیش و همزمان با بحث احیای محور تاریخی اصفهان مطرح شد و با اینکه در جلسات اجرایی برخی نکات تاریخی به دوستان گوشزد شد، اما برای مثال، درباره معماری کف میدان، کاربردهای تاریخی لحاظ نشد یا نخواستند این مسائل را قبول کنند. اگرچه در برخی موارد، گوشزدها رعایت نشد، اما ساماندهی این محور تاریخی نکته قابل توجهی است.
وی بیان کرد: ساخت مراکز تجاری موجب شده تا مناطق سنتی خرید، رونق خود را از دست بدهند. افزایش تعداد مراکز خرید مدرن موجب می‌شود تا بازارهای قدیمی متروکه شوند. به این ترتیب، باید منتظر باشیم تا اتفاقی که برای بازار نایین و زواره افتاد، در اصفهان هم تکرار شود.
مخالفت با اجرای این پروژه به جایی رسید که پس از کشف و پیدایش آثار متعلق به آل بویه در اسفند ماه سال ۸۸ و انتشار خبر آن، رئیس ایکوموس ایران، شورای بین المللی بناها و محوطه های تاریخی نیز در مورد حفاری‌های انجام شده در میدان عتیق اصفهان گفت: آنچه بیش از هر چیزی نگران‌کننده است، مسأله وسعت، شدت و شکل دخالتی است که در اطراف مسجدجامع اصفهان انجام می‌شود.
سیدمهدی حجت معاون میراث فرهنگی سازمان نیز اظهار داشت که در بافت قدیم اصفهان و در کنار یکی از مهمترین بناهای تاریخی جهان ـ مسجدجامع اصفهان که دایره المعارف معماری اسلامی است ـ با چنین وسعتی، دخالت صورت گیرد، جای تأمل و نگرانی دارد. اکنون بخش جنوبی حریم مسجد جامع عتیق تبدیل به میدان، پارکینگ و زیرگذر شده و تغییر کاربری تجاری یافته است.
علیرضا جعفری زند باستان شناس، از این طرح به عنوان بلای جان بافت تاریخی اطراف مسجد جامع یاد کرده و گفته است که میدان عتیق (امام علی) بدون شک تجاری طراحی شده و ساخته می‌شود. این مجموعه تجاری در حال ساخت، سبب بالا رفتن قیمت زمینهای این محدوده شده که به تنهایی و حتی بدون در نظر گرفتن تخریبهای مجریان این پروژه، بافت دست‌نخورده و تاریخی را در معرض تخریب و نوسازی‌های تازه‌تر قرار می‌دهد.
نظرات