شهریار تبریز/مهراب محرابی‌نیا: کلانشهرها به دلیل تراکم جمعیت، ترافیک سنگین و فعالیت‌های صنعتی به‌شدت در معرض آلودگی هوا قرار دارند. بطوریکه این آلودگی اثرات مخربی بر سلامت انسان می‌گذارد. برای مقابله با این مشکل، باید اقداماتی در زمینه حمل و نقل، مدیریت پسماند و صنایع بکار گرفته شوند. همچنین آگاهی‌رسانی و آموزش عمومی در مورد اثرات آلودگی هوا بر سلامت می‌تواند در تغییر رفتارهای اجتماعی و کاهش آلودگی موثر باشد.
شهرها میزان ناسالمی بخار از قبیل اکسید نیتروژن و سایر ذرات معلق در هوا تولید می‌کنند. مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سراسر جهان سالانه میلیون‌ها نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای جان خود را از دست می‌دهند. تنها راهکار ممکن برای اطمینان از محیط زیست سالم نسل‌های آینده و شهرها برای زنده ماندن، کاهش شدید سطح آلودگی است که خطر ابتلا به سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و آسم را نیز کاهش می‌دهد.
چگونه شهرهای بریتانیا با آلودگی هوا مقابله می کنند؟
برخی از شهرهای بریتانیا، به ویژه بزرگترین کلانشهرها، در حال حاضر برنامه‌هایی برای تصفیه هوا و کاهش آلودگی دارند. لندن، منچستر، بیرمنگام، لیدز و گلاسکو قبلاً نتایج حاصل از برنامه‌های عملی خود را به وضوح مشاهده کرده‌اند.
لندن
آمار مختلفی درباره کیفیت هوا و آلودگی لندن وجود دارد که بعضی نشان‌دهنده این موضوع است که تنها مرکز لندن تحت تاثیر آلودگی هوا قرار می‌گیرد، اما این در حالی است که در واقع آلودگی همه بخش‌های پایتخت را تحت تاثیر قرار می‌دهد. وسایل نقلیه آلاینده تقریباً نیمی از آلودگی هوای لندن را تشکیل می‌دهند و خاموش‌کردن موتور هنگام توقف به طور قابل توجهی سطح آلودگی را در مناطق اطراف کاهش می‌دهد.
لندن به منظور کنترل سطح آلودگی هوا ابتکارات مختلفی را در دست اجرا دارد. اصلی‌ترین آنها معرفی و گسترش طرح موسوم به یولز (ULEZ)" مناطق فوق‌العاده سطح پایین گازهای سمی" است. این طرح برای اولین بار در سال ۱۳۹۸ برای کاهش آلودگی‌های ناشی از گازهای سمی خودروهای قدیمی و عمدتاً گازوئیلی در مناطق مرکزی لندن به اجرا گذشته شد. محدوده اجرای این طرح دو سال بعد وسیع‌تر و با تصمیم شهردار لندن ازسال ۱۴۰۲ تمام مناطق پایتخت را شامل در برگرفت. اجرای این طرح از آن زمان به کاهش اکسیدهای نیتروژن تا ۴۶ درصد در مرکز لندن و تا ۲۱ درصد در داخل شهر لندن و مناطق اطراف کمک کرده است. طرح یولز تمامی جاده های شمال و جنوب را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
شایان ذکر است که حتی قبل از طرح یولز، لندن اولین گام در جهت رسیدن به هوای پاک‌تر را در سال ۲۰۰۸ برداشت، زمانی که اولین طرح کنترل انتشار خود، مناطق کم انتشار (LEZ) را معرفی کرد. این طرح برای تشویق رانندگان به خرید وسایل نقلیه پاک‌تر به جای خودروهای دیزلی قدیمی معرفی شد. این مناطق ۲۴ ساعته، مرکز شهر و بخش اداری شهر لندن را پوشش می‌دهد.
یولز به طور خاص اتومبیل‌های قدیمی، موتورسیکلت‌ها و وانت‌هایی با آلایندگی بالا را هدف قرار می‌دهد و مبنای تعیین این موضوع مجموعه‌ای از مقررات به نام "استانداردهای یورو" است. کامیون‌ها، وانت‌ها یا وسایل نقلیه سنگین تخصصی (بیش از ۳.۵ تن) و اتوبوس‌ها، مینی‌بوس‌ها و اتوبوس‌ها (همگی بیش از ۵ تن) نیازی به پرداخت هزینه یولزرا ندارند اما اگر استاندارد آلایندگی منطقه کم‌انتشار را برآورده نکنند، باید هزینه ((LEZ را پرداخت کنند.
مناطق فوق کم‌انتشار در مورد خودروهای دیزلی بسیار سخت‌گیرانه‌تر هستند و دلیل آن این است که دی‌اکسید نیتروژن و ذرات معلق دیزل‌های قدیمی برای سلامت انسان مضر هستند. سیستم‌های کنترل انتشار مانند کاهش کاتالیزوری انتخابی و فیلترهای ذرات دیزل این مشکلات را برطرف می‌کنند. اگر وسیله نقلیه با استانداردهای یولز مطابقت نداشته باشد باید هزینه بیشتری پرداخته شود و انجام ندادن این کار منجر به پرداخت جریمه ۱۶۰ پوندی می‌شود.
منچستر
برخی از شلوغ‌ترین جاده‌های منچستر سطوح ناسالم آلودگی هوا را ثبت می‌کنند که در نهایت می‌تواند منجر به عواقب مخربی مانند آسم، بیماری قلبی، سکته مغزی و حتی برخی سرطان‌ها شود. مطابق گزارش هوای پاک منچستر بزرگ آلودگی هوا عامل تقریباً ۱۲۰۰ مرگ زودرس در این شهر در هرسال به شمار می‌آید.
قبل از همه گیری کووید-۱۹، دومین شهر بریتانیا اولین طرح هوای پاک خود را ارائه کرد که شامل هزینه‌های منطقه هوای پاک در برخی نواحی بود. با این حال، پس از سال ۲۰۲۰، دولت تصمیم گرفت که این طرح اجرا نشود زیرا همه‌گیری باعث مشکلات زنجیره تامین خودرو، افزایش قیمت خودرو و تشدید هزینه‌های زندگی شد. به علاوه، این طرح به هدف تعیین شده دولت مبنی بر کاهش دی اکسید نیتروژن مضر در منچستر تا سال ۲۰۲۴ نرسیده بود.
منبع اصلی آلودگی هوا در این شهرستان، حمل‌ونقل جاده‌ای معرفی شده است؛ برای مقابله با آلودگی هوا دولت مرکزی به ۱۰ سازمان مرتبط منچستر همانند بسیاری دیگر از مقامات شورای محلی در سراسر انگلیس دستور داده که برای کاهش سطح دی اکسید نیتروژن در جاده‌های محلی و رسیدن به سطح قانونی غلظت آن در هوا در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام کنند. در خصوص کاهش سطح دی اکسید نیتروژن در جاده‌های محلی و رسیدن به سطح قانونی غلظت آن در هوا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، دستگاه‌های اجرایی مختلف در منچستر با هم همکاری کردند تا طرح هوای پاک برای مقابله با دی اکسید نیتروژن در این شهرستان تهیه شود.
پیشنهادات طرح هوای پاک منچستر بزرگ
طرح هوای پاک منچستر از سال ۲۰۱۸ و از زمانی که پرونده طرح استراتژیک به دولت ارائه شد درحال تدوین بوده و قرار است در این طرح اقدامات زیر پیشنهاد شود. جاده‌های محلی از سال ۲۰۲۰ در ۲۴ ساعت شبانه روز و هفت روز هفته تحت پوشش قرار گرفته و آلاینده‌ترین وسایل نقلیه تجاری برای سفر در جاده‌های محلی در منطقه هوای پاک هزینه روزانه پرداخت می‌کنند به نحوی که اگر فردی عوارض روزانه را پرداخت نکرد، علاوه بر آنکه مجبور به پرداخت آن است، اخطار جریمه نیز دریافت می‌کند.
این منطقه توسط شبکه‌ای از دوربین‌های تشخیص خودکار پلاک تحت نظارت بوده و برخی تخفیف‌ها و معافیت‌های دائمی و موقت برای تردد در آن پیشنهاد می‌شود. همچنین یک برنامه کابردی برای راهنمایی در مورد اینکه احتمالاً کدام وسایل نقلیه روزانه برای ورود یا سفر به منطقه هوای پاک هزینه پرداخت می‌کنند تهیه شده است.
علاوه بر این، یک صندوق نیز برای حمایت از آسیب‌پذیرترین افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها در برابر تاثیرات اقتصادی منطقه هوای پاک ارائه خواهد شد. پیشنهاد مالی دیگر تامین منابع مالی مقرون به صرفه برای متقاضیان واجد شرایطی مربوط می‌شود که نیازمند کمک در تامین هزینه ارتقای وسایل نقلیه خود به وانت، مینی بوس و اتوبوس‌های دارای مجوز منطقه هوای پاک هستند. در این برنامه تمام تاکسی‌ها و وسایل نقلیه اجاره‌ای خصوصی نیز باید حداقل استانداردهای مشترک ۱۰ ارگان محلی را کسب کرده و از سال ۲۰۲۵ دارای قابلیت انتشار کربن دی اکسید صفر باشند.
در کنار طرح هوای پاک، منچستر ابتکارات دیگری را برای رسیدن به آینده‌ای با آلودگی کمتر بکار گرفته است. به عنوان مثال، بودجه اتوبوس رایگان مرکز شهر را تامین کرده و حمل‌ونقل درون شهری – جاده‌ای را معرفی کرده است تا سفر با وسایل حمل و نقل عمومی را سریعتر و آسان‌تر کند. علاوه بر این، منچستر بزرگ همچنین خطوط اتوبوس و دوچرخه را در امتداد جاده های اصلی بهبود بخشیده و مسیرهای پیاده روی را توسعه داده است.
اعضای شورای شهر بیرمنگام در انگلستان از سال ۲۰۲۱ رویکرد "توسعه مناطق هوای پاک" را با هدف کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامت شهروندان آغاز کرده‌اند. گزارش‌ها حاکی از کاهش ۴۰ درصدی نرخ آلودگی در شهر است.
طرح توسعه مناطق هوای پاک در بیرمنگام با تمرکز بر کاهش انتشار گازهای آلاینده به‌ویژه دی‌اکسید نیتروژن اجرا شده است و هدف آن ارتقاء سلامت جسمی شهروندان است. برنامه‌ریزان شهر از همان ابتدای اجرای طرح، تحقق هدف ذکرشده را در کوتاه‌ترین زمان ممکن مورد توجه قرار داده و به‌تازگی ادعا کرده‌اند که توسعه مناطقی با هوای پاک کاهش ۴۰ درصدی گازهای آلاینده را در سراسر شهر به دنبال داشته است. دستاوردهای بیرمنگام به واسطه داده‌های ارائه شده از گزارش وضعیت اقلیمی سالانه و دوربین‌های دیجیتالی نصب شده در سراسر شهر به ثبت رسیده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که به دنبال توسعه مناطق هوای پاک در بیرمنگام طی سال ۲۰۲۲، میزان دی اکسید نیتروژن هوا در مقایسه با سال ۲۰۱۹ حدود ۱۷ درصد کاهش یافت که این کاهش در مقایسه با سطح گاز سمی نامبرده در سال ۲۰۱۶ حتی از مرز ۳۷ درصد نیز عبور کرده است.
علاوه بر این، نرخ تردد خودروها به این مناطق از ۱۵.۲ درصد در ژوئن سال ۲۰۲۱ به شش درصد در ژوئن سال ۲۰۲۳ رسید که این نشان از کاهش ۹.۲ درصدی عبور و مرور این خودروها در مناطق ذکرشده دارد. مدیران بیرمنگام به شناسایی دو منطقه با میزان انتشار دی‌اکسید کربن در سطحی بالاتر از محدوده استاندارد شناسایی کرده‌اند که اخیراً اعمال اقدامات مربوطه در آنها تولید دی‌اکسیدکربن را کاهش داده است.
بیرمنگام
در سال ۲۰۲۱، شهر بیرمنگام برای اولین بار دومین برنامه اقدام کیفیت هوا خود را معرفی کرد که تمام مراحل و پروژه‌هایی را که باید تا سال ۲۰۲۶ اجرا شوند مشخص می‌کند. اولین طرح در سال ۲۰۱۱ ارائه شد و گسترش شبکه مسیر قرمز را برای اتصال بهتر بخش های مرکزی و حومه شهر، افزایش تعداد طرح های پارک-سوار و گسترش ناوگان اتوبوسرانی و تاکسی را تضمین کرد.
با پیش‌نویس طرح جدید ۲۰۲۱، شورای شهر بیرمنگام یک منطقه هوای پاک را برای متعادل کردن کیفیت هوا و سطوح آلودگی در این منطقه باز کرد و هفت مسیر اصلی از جمله اجرای منطقه هوای پاک و ترویج وسایل نقلیه با سوخت جایگزین را طراحی کرد.
در چارچوب برنامه اقدام کیفیت هوا، بیرمنگام استراتژی هوای پاک را ترسیم کرد. به منظور حمایت از این ابتکارات، شهر همچنین با برخی از سازمان‌ها مانند حمل و نقل برای غرب میدلندز و هیئت استانداردهای ایمنی راه آهن همکاری کرده است.
در میان شش تعهدی که این پروژه به دنبال دستیابی به آن است، برنامه حمل و نقل بیرمنگام ۲۰۳۱ با هدف تخصیص مجدد فضای جاده و تغییر کامل مرکز شهر با معرفی خیابان‌های مخصوص عابر پیاده و فضاهای سبز عمومی تدوین شده است. هر ۱۲ ماه، شهر بیرمنگام بربرنامه‌های عملیاتی نظارت کرده و در صورت نیاز آنها را بر اساس نیاز تغییر می‌دهد.
لیدز
تغییر رفتارهای سفر از طریق تبدیل خودروهای معمولی به وسایل نقلیه الکتریکی و ارتقای بزرگراه‌های حمل‌ونقل مهم‌ترین رویکردهای لیدز انگلستان برای بهبود کیفیت هوا خواهد بود. شیوع بیماری کووید -۱۹ و اعمال اقدامات سختگیرانه برای تردد، کاهش قابل‌توجه انتشار کربن را در اغلب شهرهای جهان به دنبال داشت که البته عادی شدن شرایط، به بازگشت نرخ آلودگی هوا به سطح معمول آن در دوران ماقبل کرونا در بسیاری از شهرها منجر شد. لیدز از معدود شهرهای جهان به‌شمار می‌رود که نرخ انتشار گازهای گلخانه‌ای تاکنون به سطح آن در دوران قبل از ظهور ویروس کرونا نرسیده است که علت این امر را می‌توان نتیجه تلاش‌های بی‌وقفه مدیران شهری برای بهبود کیفیت هوا دانست.
رویکرد هوشمند لیدز برای بهبود کیفیت هوا
اعضای شورای شهر لیدز در سال ۲۰۲۱ اهداف جدیدی را برای بهبود کیفیت هوا و تسریع پیاده‌سازی اقدامات نظیر کاهش انتشار گازهای آلاینده ناشی از حمل‌ونقل، منازل مسکونی، صنایع و کارخانه‌ها و در نهایت، کشاورزی تصویب کردند و استراتژی‌هایی برای تحقق آنها ارائه دادند.
حدود شش سال پیش از اعمال چنین اقداماتی، لیدز یکی از شهرهای پیشروی بریتانیا در توسعه مناطق کم‌کربن بود که توانست سطح انتشار گازهای آلاینده را در مناطق مورد نظر به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. این اقدام تامین هشت میلیون پوندی حمایت مالی از سوی دولت بریتانیا به کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ را به دنبال داشت و به جایگزینی تعداد بسیاری از خودروهای موتوری با وسایل نقلیه الکتریکی طی تنها چهار سال منجر شد که همین امر به سهم خود بهبود قابل‌توجه کیفیت هوا را به دنبال داشت.
گزارش‌ها حاکی از آن است که طی سال ۲۰۲۱، سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای تنها در بعضی از مناطق لیدز بالاتر از سطح مجاز بود و جالب اینکه اغلب این محله‌ها، ساختمان‌های مسکونی را در بر می‌گرفت که منجر به مخاطره افتادن سلامت شهروندان شد. اقدام به‌موقع مدیران شهر برای کاهش آلودگی هوای این مناطق از طریق بهبود رفتارهای تردد از طریق تشویق مردم به اتخاذ عبور و مرور سبز نتایج شگفت‌انگیزی را تا سال ۲۰۲۲ به جا گذاشت، به طوری که مدیران از تداوم اجرای رویکردهای خود در این زمینه برای بهبود هرچه بیشتر کیفیت هوا خبر دادند.
لیدز همچنین در سال ۲۰۱۷ یک طرح منطقه هوای پاک تهیه کرد که شامل هزینه های روزانه برای وسایل نقلیه خاص بود. به منظور کمک به وضعیت اقتصادی، این شهر همچنین حمایت مالی از مشاغل را برای ترویج استفاده از وسایل نقلیه سازگار با محیط زیست ارائه کرد.
این طرح در رابطه با موضوعات حمل و نقل، سفر فعال، سلامت، خانه و مشاغل بکار گرفته شده است. وقتی صحبت از حمل و نقل به میان می آید، لیدز متعهد شد که وسایل نقلیه خود از جمله کامیون های سطل زباله را به برقی تبدیل کند و همچنین خطوط اتوبوس جدید را راه اندازی کند. با معرفی طرح اشتراک دوچرخه عمومی و ایجاد مسیرهای دوچرخه سواری بیشتر، این شهر شانس خود را برای رسیدن به هدف مورد نظر افزایش داده است. طرح‌هایی مانند Better Homes Leeds نیز نقش خود را در این ارتباط به خوبی ایفا می‌کنند چرا که خانه‌های موجود با اقدامات صرفه‌جویی در مصرف انرژی ارتقا می‌یابند.
از ابتدا، این ابتکار در کنار سایر طرح های کوچکتر برای مقابله با آلودگی، نتایج چشمگیری را نشان داده است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، سطح آلودگی تنها در چند منطقه از حد مجاز فراتر رفت و به واسطه تقسیم شهر به شش منطقه مدیریت کیفیت هوابخش‌های بیشتری از شهر با مقررات مطابقت دارد.
مطالعات اخیر ثابت کرده است که در مقایسه با سطوح قبل از همه‌گیری کرونا آلودگی هوا در لیدز به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. هدف استراتژی مدیریت کیفیت هوای شهری در این شهر در واقع دستیابی به اهداف سازمان بهداشت جهانی برای کیفیت هوا تا سال ۲۰۳۰ است.
__________________________
منبع:
https://citymonitor.ai/sustainability/pollution/uk-biggest-cities-air-pollution
نظرات